Neyslan fylgir faraldrinum

Áhugavert er að bera saman þróun kortaveltunnar og framgang COVID-19 faraldursins sem hefur mikið til ráðið ferðinni varðandi efnahagsþróun hérlendis sem á heimsvísu, bæði beint og óbeint. Eins og sést á myndinni hér að neðan er sterkt samband á milli þróunar nýgengis smita og kortaveltu. Eftir mikinn samdrátt í neyslu heimilanna þegar fyrsta smitbylgjan stóð sem hæst gáfu þau talsvert í kortaútgjöldin á nýjan leik um leið og smitum var farið að fækka og sóttvarnaraðgerðir höfðu verið mildaðar. Talsvert sló svo í bakseglin að nýju þegar bylgja númer tvö fór að rísa og takmarkanir á landamærunum voru hertar. Þriðja bylgjan og tilheyrandi sóttvarnaraðgerðir hafa svo væntanlega hægt enn meira á neyslu heimilanna í október, en sem kunnugt er reis bylgjan sú einna hæst eftir miðjan síðasta mánuð.

Vitaskuld eru fleiri áhrifaþættir en þróun faraldursins sjálfs sem lita kortaveltuna þessa dagana. Afleiðingar faraldursins á efnahags- og atvinnulífið eru í vaxandi mæli að koma fram þessa dagana. Atvinnuleysi hefur farið vaxandi jafnt og þétt og mældist 9,9% í októbermánuði. Þá hefur dregið heldur úr kaupmáttarvexti með hægari hækkun launa og vaxandi verðbólgu. Einnig hafa væntingar almennings til þróunar á komandi fjórðungum lækkað og vilja því væntanlega ýmsir hafa vaðið fyrir neðan sig í neysluútgjöldum þar til horfur fara að batna á nýjan leik.

Neyslan innan landhelgi í ár

Góðu heilli hefur samdráttur einkaneyslu verið til muna krappari í kaupum á vörum og þjónustu utan landsteinanna en innanlands. Áhrifin á innlenda verslun, þjónustu og framleiðslustarfsemi sem þrífst á neyslu landsmanna eru því talsvert vægari en ætla mætti af þeim samdrætti sem orðið hefur á einkaneyslunni það sem af er ári. Á fyrri helmingi ársins varð t.d. að jafnaði nærri 40% samdráttur í kortaveltu erlendis að raungildi en kortavelta innanlands stóð að jafnaði í stað á milli ára á sama kvarða. Einkaneysla á fyrri helmingi ársins skrapp saman um 4% samkvæmt tölum Hagstofunnar.

Kortaveltutölur í júlí-október sýna svipaða þróun. Undanfarna 4 mánuði hefur kortavelta utan landsteina að jafnaði dregist saman um 53% frá sama tímabili 2019 en velta á heimaslóðum vaxið um tæp 5% þrátt fyrir fyrrnefndan samdrátt hennar í októbermánuði. Áfram má gera ráð fyrir að þessi þróun liti tölurnar. Borgarferðir til jólainnkaupa verða líklega ansi fáar þetta árið og fréttir af metsölu í innlendum netverslunum á nýliðnum „Degi einhleypra“ gefa líklega tóninn um það sem koma skal á þeim vettvangi í kring um Föstudaginn svarta (Black Friday) og aðventuna. Innlend verslun mun því á heildina litið líklega sigla þokkalega lygnan sjó á næstunni þrátt fyrir áhrif faraldursins.

Neyslusamdráttur talsverður í ár

Þótt framangreind þróun sé jákvæð í þeim skilningi að gefa innlendri verslun og þjónustu meiri meðbyr en ella nægir hún hvergi nærri til þess að vega upp þann mikla samdrátt sem orðinn er í veltu erlendra korta hér á landi frá því faraldurinn skall á. Þokkalegt jafnvægi var á kortaveltu milli landa yfir hásumarið en að júlí- og ágústmánuðum slepptum hefur verið talsverður halli á kortaveltujöfnuðinum frá því í mars. Sú staða mun líklega ekki batna að ráði fyrr en ferðageta og -vilji á heimsvísu glæðist með hjaðnandi heimsfaraldri. Nýjustu fréttir gefa þó vonarglætu um að slíkt kunni að vera í kortunum fyrr en seinna.

Á heildina litið endurspegla kortaveltutölurnar samdrátt í einkaneyslu þetta árið sem fyrst og fremst á sér stað í neyslu utan landsteinanna. Vaxandi atvinnuleysi og óvissar horfur munu áfram hafa áhrif á neysluna í vetur en væntingar heimilanna gætu þó glæðst eftir nýjustu fréttir af bóluefnum. Við spáðum í september síðastliðnum að einkaneysla myndi skreppa saman um 3,3% þetta árið. Líklega var sú spá í bjartsýnni kantinum miðað við þróunina undanfarna mánuði. Hins vegar gæti spá okkar um 1,7% einkaneysluvöxt á næsta ári að sama skapi reynst heldur hófleg, sér í lagi ef Kórónuveiran lýtur fyrr í lægra haldi fyrir bólusetningu og öðrum gagnaðgerðum en búist var við.